تحریک‌پذیری شدید، خشم‌ورزی‌های مکرر و خلق مداوماً بد
اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده (DMDD) | علائم، علت‌ها و روش‌های درمان
اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده یا DMDD (Disruptive Mood Dysregulation Disorder) یکی از اختلالات نسبتاً جدید در دسته‌ی اختلالات خلقی است که برای اولین‌بار در DSM-5 معرفی شد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود و با تحریک‌پذیری شدید، خشم‌ورزی‌های مکرر و خلق مداوماً بد شناخته می‌شود. هدف از شناسایی این اختلال، جلوگیری از تشخیص‌های نادرست مثل اختلال دوقطبی در کودکان است.
علائم اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده
علائم اصلی DMDD معمولاً از سنین پایین بروز می‌کند اما تشخیص رسمی فقط برای کودکان بین ۶ تا ۱۸ سال انجام می‌شود. مهم‌ترین علائم عبارتند از:
طغیان‌های شدید عصبی و خشم‌ورزی‌های مکرر: کودک در واکنش به ناکامی‌ها، واکنش‌هایی شدیدتر از حد معمول نشان می‌دهد؛ گاهی به شکل فریاد، پرخاشگری یا شکستن اشیاء.
تحریک‌پذیری پایدار بین طغیان‌ها: برخلاف برخی اختلالات که طغیان خلقی زودگذر دارند، در DMDD کودک در بیشتر روزها، بیشتر ساعات بیداری، تحریک‌پذیر و بداخلاق است.
رخ دادن علائم در محیط‌های مختلف: علائم باید حداقل در دو محیط (مثلاً خانه و مدرسه) دیده شوند تا تشخیص‌پذیر باشند.
تکرار علائم حداقل برای یک سال: شدت و تداوم علائم باید حداقل ۱۲ ماه ادامه‌دار باشد.
تفاوت DMDD با سایر اختلالات خلقی در کودکان
یکی از دلایل تعریف این اختلال، جلوگیری از تشخیص اشتباه اختلال دوقطبی در کودکان است. در اختلال دوقطبی، خلق کودک ممکن است بالا برود (مانیا) اما در DMDD خلق بالا وجود ندارد، بلکه صرفاً تحریک‌پذیری و خشم دیده می‌شود. همچنین با اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) تفاوت دارد، چرا که در ODD خشم و نافرمانی هدفمند است، اما در DMDD بیشتر از کنترل کودک خارج است و با خلق پایین همراه است.
علل احتمالی اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده
مانند بیشتر اختلالات روان‌شناختی، علت دقیق DMDD مشخص نیست، اما برخی عوامل مؤثر عبارتند از:
ژنتیک و سابقه خانوادگی: وجود اختلالات خلقی یا اضطرابی در خانواده.
اختلال در تنظیم هیجانی مغز: به‌ویژه نواحی مرتبط با کنترل تکانه و تنظیم هیجان.
تجربه‌های منفی دوران کودکی: مانند طردشدن، فقدان دلبستگی ایمن، سوءرفتار یا بی‌توجهی والدین.
محیط‌های استرس‌زا: نظیر اختلافات خانوادگی یا فشار تحصیلی.
تشخیص اختلال DMDD
برای تشخیص صحیح DMDD، باید موارد زیر در نظر گرفته شوند:
شروع علائم قبل از ۱۰ سالگی (اما تشخیص رسمی بین ۶ تا ۱۸ سالگی صورت می‌گیرد)
طغیان‌های خلقی حداقل ۳ بار در هفته
خلق تحریک‌پذیر تقریباً در همه‌ی روزها، بیشتر ساعات روز
عدم انطباق علائم با سن تقویمی کودک
تشخیص معمولاً توسط روان‌پزشک کودک یا روان‌شناس بالینی متخصص انجام می‌شود.
درمان اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده
۱. روان‌درمانی (درمان انتخاب اول)
رفتاردرمانی شناختی (CBT): به کودک کمک می‌کند تا هیجانات خود را شناسایی و مدیریت کند.
آموزش مهارت‌های والدگری: به والدین آموزش داده می‌شود تا چگونه با طغیان‌های کودک برخورد کنند و الگوهای رفتاری خود را تنظیم کنند.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) یا درمان‌محور ذهن‌آگاهی: برای تقویت تحمل هیجان در کودکان و نوجوانان مؤثر است.
۲. دارودرمانی
اگر روان‌درمانی کافی نباشد، داروهای زیر ممکن است توسط روان‌پزشک تجویز شوند:
داروهای ضد افسردگی (SSRI)
داروهای تثبیت‌کننده خلق (در موارد شدید)
داروهای ضد اضطراب یا ضد روان‌پریشی (به‌طور محدود و فقط با تشخیص دقیق)
نقش خانواده و مدرسه در بهبود علائم
یکی از نکات کلیدی در مدیریت این اختلال، همکاری فعال خانواده و مدرسه است. فضای ایمن، قابل پیش‌بینی و حاوی مرزهای مشخص، به کودک کمک می‌کند احساس کنترل بیشتری بر هیجاناتش داشته باشد.
نتیجه‌گیری
اختلال تنظیم خلقی مختل‌کننده، اگرچه ممکن است برای والدین یا معلمان چالش‌برانگیز باشد، اما با تشخیص به‌موقع و مداخله‌ی درمانی مناسب، قابل مدیریت و بهبود است. کودکان مبتلا به DMDD اغلب در خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات افسردگی یا اضطرابی در بزرگسالی هستند، بنابراین مداخلات زودهنگام بسیار حیاتی‌اند.