اختلال بدشکلی بدن (BDD): وقتی تصویر ذهنی از بدن واقعی نیست

اختلال بدشکلی بدن یا Body Dysmorphic Disorder (BDD) نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به شکل وسواسی روی نقص یا ایرادی خیالی یا بسیار جزئی در ظاهر خود تمرکز می‌کند. این نگرانی شدید معمولاً باعث اضطراب، خجالت، اجتناب از اجتماع و گاهی افسردگی عمیق می‌شود.
در این مقاله از ravanfar.com به زبان علمی اما ساده و آموزشی، به بررسی کامل اختلال بدشکلی بدن، علائم، علل و درمان آن می‌پردازیم تا آگاهی عمومی در زمینه‌ی سلامت روان افزایش یابد.

تعریف اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن (BDD) یک اختلال اضطرابی و وسواسی است که با نگرانی افراطی درباره ظاهر بدنی مشخص می‌شود. فرد مبتلا ممکن است ساعت‌ها جلوی آینه بایستد، خود را وارسی کند یا از آینه فرار کند.
نکته مهم این است که نقص مورد نظر معمولاً در واقعیت وجود ندارد یا بسیار جزئی است، اما ذهن بیمار آن را بزرگ و غیرقابل تحمل می‌بیند.

علائم اختلال بدشکلی بدن

علائم اختلال بدشکلی بدن بسته به شدت آن متفاوت است اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:

• نگرانی وسواسی درباره یکی از اعضای بدن (پوست، بینی، مو، وزن، چشم، سینه، دندان، اندام تناسلی و...)

• وارسی مداوم در آینه یا برعکس، اجتناب کامل از آینه

• مقایسه مداوم ظاهر خود با دیگران

• پوشاندن یا پنهان کردن بخش مورد نگرانی با لباس یا آرایش

• تمایل مکرر به جراحی زیبایی یا انجام آن به دفعات

• اضطراب یا افسردگی ناشی از ظاهر بدن

• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، عکس گرفتن یا قرارهای عاطفی

این علائم معمولاً از دوره نوجوانی آغاز می‌شوند؛ سنی که حساسیت نسبت به ظاهر در اوج است.

تفاوت بین نگرانی طبیعی از ظاهر و اختلال بدشکلی بدن

تقریباً همه‌ی افراد در دوره‌هایی از زندگی، از بخشی از بدن خود ناراضی می‌شوند.
اما در اختلال بدشکلی بدن این نگرانی شدید، تکرارشونده و وسواس‌گونه است و باعث اختلال در عملکرد روزانه، روابط و اعتمادبه‌نفس می‌شود.
در حالی‌که فردی سالم ممکن است از بینی خود خوشش نیاید اما زندگی‌اش را ادامه دهد، فرد مبتلا به BDD ممکن است تمام روز را صرف پنهان‌کردن بینی‌اش کند یا از خانه بیرون نرود.

علل اختلال بدشکلی بدن

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اختلال بدشکلی بدن حاصل ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و فرهنگی است.
مهم‌ترین علل عبارت‌اند از:

• عوامل زیستی: عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین.

• ویژگی‌های شخصیتی: کمال‌گرایی، خودانتقادی و حساسیت بالا نسبت به قضاوت دیگران.

• تجربیات کودکی: تمسخر یا طرد شدن به دلیل ظاهر فیزیکی در دوران کودکی یا نوجوانی.

• تأثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: مقایسه مداوم با تصاویر غیرواقعی یا ویرایش‌شده‌ی چهره‌ها و بدن‌ها.

• سابقه‌ی خانوادگی اختلالات اضطرابی یا وسواسی.

پیامدهای اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن یکی از ناتوان‌کننده‌ترین اختلالات اضطرابی است.
در صورت عدم درمان، ممکن است به پیامدهای زیر منجر شود:

• افسردگی شدید به دلیل نارضایتی از ظاهر

• انزوای اجتماعی و کناره‌گیری از دوستان یا خانواده

• جراحی‌های زیبایی مکرر و خطرناک

• اختلال در روابط عاطفی و زناشویی

• افکار یا تمایلات خودکشی در موارد حاد

بسیاری از بیماران پس از انجام چندین عمل زیبایی همچنان احساس نارضایتی دارند، زیرا ریشه‌ی مشکل در ادراک ذهنی است، نه در بدن واقعی.

درمان اختلال بدشکلی بدن

درمان این اختلال نیاز به رویکرد چندوجهی دارد و باید توسط روانشناس متخصص اختلالات وسواسی و اضطرابی انجام شود.
در ravanfar.com تأکید می‌شود که درمان علمی می‌تواند کیفیت زندگی را به شکل چشمگیری بهبود دهد.

۱. درمان شناختی–رفتاری (CBT)

مؤثرترین درمان برای BDD است. در این روش، فرد یاد می‌گیرد افکار تحریف‌شده درباره بدن خود را شناسایی و بازسازی کند.
همچنین با کمک تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ، بیمار به تدریج می‌آموزد بدون پنهان‌کاری یا بررسی مداوم ظاهر، اضطراب خود را تحمل کند.

۲. دارودرمانی

داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین و سرترالین می‌توانند وسواس‌های فکری و اضطراب را کاهش دهند.
دارو تنها در کنار روان‌درمانی مؤثر است و نباید به تنهایی مورد استفاده قرار گیرد.

۳. درمان‌های حمایتی و گروهی

درمان گروهی با افرادی که تجربه‌ی مشابه دارند، می‌تواند احساس درک شدن و کاهش شرم را به همراه داشته باشد.
آموزش خانواده نیز اهمیت زیادی دارد تا از سرزنش یا اطمینان‌دهی بیش از حد خودداری کنند.

نقش رسانه‌ها و فرهنگ در تداوم بدشکلی بدن

زندگی در دنیایی که رسانه‌ها زیبایی را با معیارهای غیرواقعی می‌سنجند، نقش مهمی در افزایش این اختلال دارد.
درمانگران ravanfar.com توصیه می‌کنند که افراد از مقایسه خود با دیگران در شبکه‌های اجتماعی بپرهیزند و به پذیرش بدن خود به عنوان بخشی از رشد روانی و عزت‌نفس بپردازند.

جمع‌بندی: زیبایی واقعی از درون آغاز می‌شود

اختلال بدشکلی بدن بیماری‌ای جدی است که نیاز به شناخت و درمان دارد، نه قضاوت یا تمسخر.
با کمک روانشناس متخصص اختلال بدشکلی بدن، فرد می‌تواند افکار مخرب درباره‌ی ظاهر خود را تغییر دهد و به پذیرش واقعی خود برسد.
به یاد داشته باشید که زیبایی نه در چهره، بلکه در احساس آرامش درون و هماهنگی با خود معنا پیدا می‌کند.