وقتی استرس، پوست را هدف میگیرد
اختلال کندن پوست (درماتیلومانیا): وقتی استرس، پوست را هدف میگیرد
اختلال کندن پوست یا درماتیلومانیا (Excoriation Disorder) یکی از اختلالات وسواس اجباری و مرتبط است که در آن فرد به شکل مکرر و غیرقابلکنترل پوست خود را میکند، زخمی میکند یا میخراشد. این رفتار اغلب منجر به آسیبهای پوستی، زخم، عفونت و احساس شرم یا اضطراب شدید میشود.
اختلال کندن پوست معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز میشود و در زنان شایعتر از مردان است. افراد مبتلا معمولاً میدانند که این کار برایشان مضر است، اما نمیتوانند در برابر میل شدید به کندن پوست مقاومت کنند.
علائم اختلال کندن پوست
افراد مبتلا به اختلال کندن پوست (درماتیلومانیا) معمولاً رفتارهایی مشابه وسواس و اجبار نشان میدهند. علائم اصلی شامل موارد زیر است:
کندن مکرر پوست، بهویژه نواحی صورت، بازوها، پاها یا پوست سر
ایجاد زخم، خونریزی یا عفونت در ناحیه کندن
تلاش ناموفق برای کنترل یا متوقف کردن این رفتار
صرف زمان زیاد برای کندن پوست یا پنهان کردن آثار آن
احساس شرم، اضطراب یا افسردگی پس از کندن پوست
تحریک یا تسکین استرس و تنش در هنگام انجام رفتار کندن
برخی افراد این رفتار را هنگام استرس یا بیحوصلگی انجام میدهند، درحالیکه برخی دیگر بدون آگاهی (مثلاً هنگام تماشای تلویزیون یا مطالعه) پوست خود را میکنند.
علت اختلال درماتیلومانیا
علت دقیق اختلال کندن پوست هنوز کاملاً مشخص نیست، اما تحقیقات نشان میدهد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی و روانی در بروز آن نقش دارند:
عوامل زیستی: عدم تعادل در انتقالدهندههای عصبی مانند سروتونین و دوپامین میتواند در بروز رفتارهای وسواسی نقش داشته باشد.
عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی اختلال وسواس اجباری (OCD) یا اختلالات اضطرابی میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
عوامل روانی: اضطراب، استرس مزمن، افسردگی یا تجارب آسیبزا در کودکی از عوامل مهم زمینهساز هستند.
شرطیسازی رفتاری: در برخی افراد، کندن پوست باعث کاهش موقت تنش میشود و این احساس آرامش باعث تقویت رفتار و تکرار آن میگردد.
تشخیص اختلال کندن پوست
برای تشخیص اختلال درماتیلومانیا، روانپزشک یا روانشناس باید اطمینان حاصل کند که کندن پوست ناشی از بیماریهای پوستی مانند اگزما یا آلرژی نیست. طبق معیارهای DSM-5، برای تشخیص این اختلال وجود معیارهای زیر ضروری است:
کندن مکرر پوست منجر به زخمهای قابل مشاهده شود.
فرد تلاش کرده باشد این رفتار را کاهش دهد یا متوقف کند.
رفتار کندن پوست باعث ناراحتی روانی یا اختلال در عملکرد روزمره شود.
کندن پوست به دلیل اختلال روانی دیگر (مثلاً روانپریشی یا خودآزاری) نباشد.
درمان اختلال درماتیلومانیا
درمان این اختلال معمولاً نیازمند ترکیبی از درمانهای روانشناختی و دارویی است.
1. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان اصلی برای اختلال کندن پوست، درمان شناختی-رفتاری بهویژه نوع خاصی به نام آموزش معکوس عادت (HRT) است. در این روش، فرد یاد میگیرد رفتار کندن را شناسایی کرده و با رفتار جایگزین سالمتری (مثل مشت کردن دست، لمس شیء نرم یا تنفس عمیق) جایگزین کند.
2. درمانهای مبتنی بر ذهنآگاهی (Mindfulness)
یادگیری حضور در لحظه و افزایش آگاهی نسبت به میل کندن پوست، به فرد کمک میکند تا قبل از عمل، رفتار خود را متوقف کند.
3. دارودرمانی
در برخی موارد، داروهای ضدافسردگی از نوع SSRI (مثل فلوکستین یا سرترالین) برای کاهش رفتارهای وسواسی و اضطراب تجویز میشود.
4. رواندرمانی حمایتی
رواندرمانگر با کمک به فرد برای درک هیجانات پنهان، شرم، اضطراب یا احساس گناه مرتبط با این رفتار، به بهبود تدریجی کمک میکند.
عوارض اختلال کندن پوست
اگر درمان نشود، اختلال درماتیلومانیا میتواند منجر به عوارض جسمی و روانی متعددی شود، از جمله:
زخمهای عمیق و عفونتهای پوستی
اسکار (جای زخم دائمی) و تغییر رنگ پوست
انزوای اجتماعی به دلیل خجالت از ظاهر
افزایش اضطراب، افسردگی یا کاهش اعتمادبهنفس
زندگی با اختلال کندن پوست
افراد مبتلا میتوانند با کمک درمان، حمایت خانواده و آموزش خودیاری، زندگی سالمتری داشته باشند. یادگیری مهارتهای مدیریت استرس، ایجاد برنامه منظم روزانه و اجتناب از موقعیتهای محرک میتواند در کنترل اختلال کندن پوست (درماتیلومانیا) بسیار مؤثر باشد.
جمعبندی
اختلال کندن پوست یا درماتیلومانیا (Excoriation Disorder) یکی از اختلالات وسواسی و مرتبط است که با کندن مکرر و غیرقابلکنترل پوست همراه است. این اختلال نه نشانه ضعف اراده است و نه صرفاً یک عادت بد، بلکه نیاز به درمان تخصصی دارد.
ترکیب درمان شناختی-رفتاری (CBT)، آموزش معکوس عادت (HRT) و در مواردی دارودرمانی میتواند در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا بسیار مؤثر باشد.