تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، احساس مرگ قریب‌الوقوع

اختلال هراس (Panic Disorder): نشانه‌ها، علل و روش‌های درمانی

اختلال هراس یا پانیک دیس‌اُردر (Panic Disorder) یکی از اختلالات اضطرابی است که در آن فرد دچار حملات مکرر و غیرمنتظره هراس می‌شود. این حملات معمولاً همراه با نشانه‌های جسمانی شدید مانند تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، احساس مرگ قریب‌الوقوع یا از دست دادن کنترل هستند. در این مقاله از ravanfar.com تلاش می‌کنیم با زبانی علمی، آموزشی و در عین حال قابل‌فهم برای عموم، به بررسی کامل اختلال هراس بر اساس معیارهای DSM-5 بپردازیم. همچنین کلمات کلیدی مانند اختلال هراس، حملات پانیک، اضطراب، DSM-5، درمان اختلال هراس به‌طور طبیعی در متن گنجانده شده‌اند تا به بهبود سئو و دسترسی بهتر کاربران کمک شود.

تعریف اختلال هراس بر اساس DSM-5

طبق DSM-5، اختلال هراس به صورت تجربه‌ی مکرر حملات پانیک تعریف می‌شود؛ حملاتی که به طور ناگهانی شروع شده و طی چند دقیقه به اوج می‌رسند. برای تشخیص اختلال هراس لازم است:

1. دست‌کم چندین حمله پانیک رخ داده باشد.

2. پس از حمله، فرد حداقل به مدت یک ماه دچار نگرانی مداوم از تکرار حمله یا پیامدهای آن شود (مانند ترس از حمله قلبی، از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن).

3. تغییرات رفتاری قابل‌توجهی در زندگی فرد ایجاد شود، مثلاً اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که ممکن است حمله در آن‌ها رخ دهد.

نشانه‌های اختلال هراس

حملات پانیک می‌توانند ترکیبی از نشانه‌های جسمی و روانی باشند:

• تپش قلب یا ضربان نامنظم

• لرزش یا تعریق شدید

• احساس خفگی یا تنگی نفس

• سرگیجه، بی‌ثباتی یا ضعف

• درد یا فشار در قفسه سینه

• احساس غیرواقعی بودن (دی‌ریالیزیشن) یا جدا شدن از خود (دی‌پرسونالیزیشن)

• ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل

• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها

این علائم آن‌قدر واقعی و شدید هستند که بسیاری از افراد تصور می‌کنند دچار حمله قلبی یا یک بیماری جسمانی جدی شده‌اند.

شیوع و عوامل خطر

اختلال هراس معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و شیوع آن در زنان تقریباً دو برابر مردان است. عوامل زمینه‌ساز شامل:

• ژنتیک: سابقه خانوادگی حملات پانیک یا سایر اختلالات اضطرابی.

• استرس‌های زندگی: رویدادهای تنش‌زا مانند طلاق، از دست دادن شغل یا بیماری.

• عوامل زیستی: حساسیت بیش‌ازحد سیستم عصبی خودکار.

• الگوهای شناختی: تمایل به تفسیر فاجعه‌آمیز احساسات جسمانی (مثلاً تپش قلب را نشانه مرگ دانستن).

پیامدهای اختلال هراس

اختلال هراس در صورت درمان‌نشدن می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد:

• بروز اختلال اضطراب فراگیر یا افسردگی

• گرایش به مصرف مواد برای کاهش اضطراب

• ایجاد آگورافوبیا (ترس از مکان‌های عمومی یا خروج از خانه)

• کاهش کیفیت زندگی و عملکرد شغلی و اجتماعی

درمان اختلال هراس

۱. روان‌درمانی

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): مؤثرترین روش درمان اختلال هراس است. در این رویکرد، فرد یاد می‌گیرد افکار فاجعه‌آمیز خود را شناسایی و اصلاح کند و با مواجهه تدریجی، ترس از نشانه‌های جسمانی کاهش یابد.

• درمان مواجهه‌ای بین‌جسمانی: در این روش درمانگر به فرد کمک می‌کند با ایجاد عمدی نشانه‌هایی مانند تپش قلب (مثلاً با دویدن درجا)، ترس خود را مدیریت کند.

۲. دارودرمانی

• داروهای ضدافسردگی (SSRI یا SNRI): مانند سرترالین و فلوکستین که به کاهش دفعات و شدت حملات کمک می‌کنند.

• بنزودیازپین‌ها: مانند آلپرازولام، که تأثیر سریع دارند اما به دلیل خطر وابستگی معمولاً کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند.

۳. سبک زندگی سالم

• خواب کافی و منظم

• پرهیز از مصرف کافئین، الکل و نیکوتین

• تمرین‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن

• فعالیت بدنی منظم برای کاهش اضطراب عمومی

نتیجه‌گیری

اختلال هراس (Panic Disorder) یکی از اختلالات اضطرابی جدی است که می‌تواند زندگی فرد را به‌شدت مختل کند. آگاهی از نشانه‌ها و عوامل خطر و همچنین مراجعه به روانشناس یا روانپزشک برای دریافت درمان‌های علمی، نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد. خوشبختانه، ترکیب درمان شناختی-رفتاری، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی می‌تواند به بسیاری از مبتلایان کمک کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشند.