تجربه‌ی یک رویداد استرس‌زا
تعریف اختلال سازگاری
اختلال سازگاری یکی از اختلالات مرتبط با استرس و تروما است که در آن، فرد پس از تجربه‌ی یک رویداد استرس‌زا یا تغییری مهم در زندگی، دچار مشکلات هیجانی یا رفتاری می‌شود.
طبق راهنمای DSM-5، این واکنش باید در طی سه ماه پس از رویداد آغاز شود و شدت آن بیش از حد انتظار طبیعی باشد.
علائم معمولاً موقتی‌اند و پس از گذشت شش ماه از پایان عامل استرس‌زا فروکش می‌کنند، اما در برخی موارد ممکن است مزمن شوند.
علائم اختلال سازگاری
نشانه‌های اختلال سازگاری (Adjustment Disorder) می‌توانند روانی، رفتاری و حتی جسمی باشند. این علائم معمولاً در سه حوزه دیده می‌شوند:
۱. علائم هیجانی
احساس غمگینی، ناامیدی یا گریه‌ی بی‌دلیل
اضطراب، بی‌قراری یا احساس نگرانی مداوم
کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره
احساس شکست، بی‌ارزشی یا درماندگی
۲. علائم رفتاری
کناره‌گیری از خانواده و دوستان
افت عملکرد تحصیلی یا شغلی
رفتارهای تکانشی مانند عصبانیت یا پرخاشگری
در برخی موارد، سوءمصرف مواد یا الکل
۳. علائم جسمی
خستگی مزمن و بی‌خوابی
تغییر در اشتها (پرخوری یا بی‌اشتهایی)
سردرد یا دل‌دردهای بدون علت جسمی مشخص
انواع اختلال سازگاری
بر اساس DSM-5، اختلال سازگاری به چند نوع تقسیم می‌شود، بسته به نوع واکنش روانی فرد:
اختلال سازگاری با خلق افسرده: غمگینی، گریه و احساس ناامیدی
اختلال سازگاری با اضطراب: نگرانی، تنش و بی‌قراری
اختلال سازگاری با ترکیب اضطراب و افسردگی: ترکیبی از علائم بالا
اختلال سازگاری با رفتارهای مختل‌کننده: پرخاشگری یا نافرمانی
اختلال سازگاری با رفتارهای تکانشی: تصمیم‌های عجولانه یا خطرناک
اختلال سازگاری نامشخص: علائمی که در هیچ‌کدام از گروه‌های بالا به‌طور کامل قرار نمی‌گیرند.
علل و عوامل خطر اختلال سازگاری
اختلال سازگاری معمولاً در اثر رویدادهای استرس‌زا شکل می‌گیرد، اما نحوه‌ی واکنش به آن به ویژگی‌های فردی، حمایت اجتماعی و سابقه‌ی روانی بستگی دارد.
مهم‌ترین عوامل خطر عبارت‌اند از:
از دست دادن عزیزان یا طلاق
مشکلات شغلی یا مالی
تغییر محل زندگی یا مهاجرت
بیماری‌های جسمی مزمن
تجربه‌ی شکست یا ناامیدی بزرگ
سابقه‌ی اختلالات اضطرابی یا افسردگی در گذشته
پیامدهای اختلال سازگاری
اگر اختلال سازگاری درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات روانی جدی‌تر شود:
اختلال افسردگی اساسی یا اختلال اضطراب فراگیر
افزایش خطر خودآزاری یا افکار خودکشی
سوءمصرف مواد به‌عنوان راه فرار از استرس
افت روابط خانوادگی و اجتماعی
کاهش بهره‌وری شغلی یا تحصیلی
درمان اختلال سازگاری
درمان اختلال سازگاری (Adjustment Disorder) معمولاً با روان‌درمانی آغاز می‌شود. هدف درمان، کمک به فرد برای سازگاری سالم‌تر با تغییرات زندگی و کاهش استرس است.
۱. روان‌درمانی (Psychotherapy)
درمان شناختی-رفتاری (CBT): شناسایی افکار منفی و جایگزینی آن‌ها با افکار منطقی‌تر.
درمان حمایتی: ایجاد محیطی امن برای تخلیه‌ی هیجانات و یافتن راه‌حل‌های واقع‌بینانه.
درمان خانوادگی: مناسب برای نوجوانان یا افرادی که استرس آن‌ها به روابط خانوادگی مرتبط است.
۲. دارودرمانی
در مواردی که علائم شدید باشند (مانند اضطراب یا بی‌خوابی)، ممکن است پزشک داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تجویز کند.
۳. راهکارهای خودیاری
رعایت الگوی خواب و تغذیه‌ی سالم
فعالیت بدنی منظم
ارتباط با افراد حمایتگر
تمرین‌های تنفس عمیق و مدیتیشن
پیشگیری از اختلال سازگاری
پیشگیری صددرصد ممکن نیست، اما تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری روانی نقش مهمی دارد. یادگیری روش‌های مدیریت استرس، حفظ روابط حمایتی، و مراجعه به روانشناس در زمان بحران می‌تواند از بروز اختلال جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
اختلال سازگاری (Adjustment Disorder) یکی از واکنش‌های روانی طبیعی اما آسیب‌زا به استرس‌های زندگی است. هر فردی ممکن است پس از تجربه‌ی یک بحران، دچار علائم این اختلال شود. خبر خوب این است که با درمان‌های روان‌درمانی، حمایت اجتماعی و مراقبت به‌موقع، بیشتر افراد می‌توانند به‌خوبی بهبود یابند و زندگی خود را بازیابند.
اگر احساس می‌کنید در برابر تغییرات زندگی دچار اضطراب، غم یا درماندگی شده‌اید، حتماً به روانشناس متخصص اختلالات سازگاری مراجعه کنید.
در سایت ravanfar.com مقالات متعددی درباره‌ی مدیریت استرس، سازگاری با بحران‌های زندگی و سلامت روان منتشر شده است که می‌تواند به شما کمک کند با آرامش بیشتری با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوید.