نوسان میان افسردگی و شیدایی خفیف

اختلال دوقطبی نوع ۲: نوسان میان افسردگی و شیدایی خفیف

اختلال دوقطبی نوع ۲ (Bipolar II Disorder) یکی از انواع اصلی اختلالات خلقی است که در آن فرد دوره‌هایی از افسردگی شدید را تجربه می‌کند که با دوره‌هایی از شیدایی خفیف (هیپومانیا) همراه است. برخلاف نوع اول که شامل شیدایی کامل می‌شود، در دوقطبی نوع ۲ شدت فاز شیدایی کمتر و ظریف‌تر است، اما همین ویژگی می‌تواند باعث تأخیر در تشخیص و درمان شود.

ویژگی‌های بالینی اختلال دوقطبی نوع ۲

در این اختلال، فرد دست‌کم یک اپیزود افسردگی اساسی و یک اپیزود هیپومانیا را تجربه می‌کند، بدون اینکه دچار شیدایی کامل شده باشد. ویژگی‌های اصلی این اپیزودها به شرح زیر است:

۱. دوره افسردگی شدید

• احساس غم و پوچی مداوم

• کاهش انرژی و انگیزه

• کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره

• افکار خودکشی

• اختلال خواب (بی‌خوابی یا پرخوابی)

• اختلال در تمرکز و تصمیم‌گیری

۲. دوره هیپومانیا

• افزایش انرژی و تحرک

• احساس شادی یا تحریک‌پذیری غیرمعمول

• افزایش اعتماد به نفس

• نیاز کمتر به خواب

• پرحرفی، افکار سریع

• رفتارهای پرخطر مثل ولخرجی یا رفتار جنسی پرخطر

نکته مهم آن است که دوره هیپومانیا برخلاف شیدایی شدید، معمولاً به بستری نیاز ندارد و فرد دچار توهم یا هذیان نمی‌شود، اما همچنان می‌تواند روابط، شغل یا تحصیل فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد.

تفاوت اختلال دوقطبی نوع ۱ و نوع ۲

علل و عوامل زمینه‌ساز

اختلال دوقطبی نوع ۲ مانند دیگر اختلالات خلقی، ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی، روانی و محیطی دارد:

• ژنتیک: احتمال بروز در کسانی که بستگان درجه اول مبتلا دارند، بیشتر است.

• تغییرات مغزی: عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مثل سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین.

• استرس‌های زندگی: تجربه‌های آسیب‌زا، طلاق، سوگ، مشکلات اقتصادی.

• اختلالات همراه: مانند اختلالات اضطرابی، مصرف مواد، یا اختلال شخصیت مرزی.

تشخیص و درمان

تشخیص این اختلال به‌ویژه به دلیل خفیف بودن هیپومانیا ممکن است با تأخیر یا اشتباه همراه باشد و با افسردگی تک‌قطبی اشتباه گرفته شود. تشخیص بر اساس ارزیابی دقیق روان‌پزشک و مرور تاریخچه خلقی فرد انجام می‌شود.

درمان‌های رایج:

• دارودرمانی:

  • تثبیت‌کننده‌های خلق (مانند لیتیوم، لاموتریژین)

  • داروهای ضدافسردگی (با احتیاط و تحت نظر پزشک)

  • داروهای ضدروان‌پریشی در صورت نیاز

• روان‌درمانی:

  • درمان شناختی رفتاری (CBT)

  • آموزش خانواده

  • درمان بین‌فردی و تنظیم ریتم زندگی

• سبک زندگی:

  • خواب منظم

  • خودنظارتی علائم خلقی

  • پرهیز از مواد محرک و الکل

عواقب عدم درمان

در صورت عدم درمان، فرد ممکن است دچار اختلالات مزمن خلقی، افزایش خطر خودکشی، اختلال در روابط بین‌فردی و عملکرد شغلی شود. همچنین ممکن است به مرور، فازهای افسردگی بیشتر و شدیدتر شود.

نتیجه‌گیری

اختلال دوقطبی نوع ۲ با نوسانات پنهان و گاه فریبنده در خلق‌وخو، از دید بسیاری از افراد پنهان می‌ماند. این اختلال اگرچه ممکن است شدت شیدایی نوع اول را نداشته باشد، اما دوره‌های طولانی و ناتوان‌کننده افسردگی آن می‌تواند به‌شدت زندگی فرد را مختل کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به‌شکل چشم‌گیری بهبود بخشد. درک تفاوت‌های ظریف این اختلال و اطلاع‌رسانی عمومی می‌تواند به کاهش برچسب‌زنی و بهبود فرایند درمان کمک کند.