وقتی مغز هنوز از شوک بیرون نیامده است

اختلال استرس حاد (Acute Stress Disorder)

وقتی مغز هنوز از شوک بیرون نیامده است

اختلال استرس حاد یا Acute Stress Disorder (ASD) یکی از اختلالات مرتبط با تروما (آسیب روانی) است که معمولاً در روزها یا هفته‌های ابتدایی پس از یک حادثه‌ی شدید و تهدیدکننده‌ی زندگی ایجاد می‌شود. در واقع، وقتی فرد هنوز در شوک است و ذهنش نتوانسته تجربه‌ی دردناک را پردازش کند، دچار علائم روانی و جسمی متعددی می‌شود.

در این مقاله از ravanfar.com، به‌صورت علمی اما قابل فهم، با علائم، علل، درمان و تفاوت اختلال استرس حاد با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) آشنا می‌شوید.

تعریف اختلال استرس حاد

اختلال استرس حاد حالتی است که در آن، فرد در طی ۳ روز تا یک ماه پس از یک رویداد آسیب‌زا (مثل تصادف، تجاوز، جنگ، مرگ ناگهانی عزیز یا بلای طبیعی) علائمی از اضطراب، کابوس، بی‌حسی عاطفی و گریز از موقعیت‌های یادآور آن رویداد را تجربه می‌کند.
در واقع، مغز هنوز فرصت نکرده است اتفاق را «هضم» کند و سیستم عصبی در حالت هشدار باقی مانده است.

علائم اختلال استرس حاد

علائم این اختلال معمولاً به پنج گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. تجربه‌ی مجدد تروما:

   • کابوس‌های مکرر

   • تصاویر ناگهانی از حادثه (فلش‌بک‌ها)

   • واکنش‌های فیزیولوژیک هنگام یادآوری رویداد

2. اجتناب (Avoidance):

   • دوری از مکان‌ها، افراد یا گفتگوهای مرتبط با حادثه

   • سرکوب احساسات

3. تغییر در هوشیاری و احساس واقعیت:

   • احساس جدا شدن از بدن یا محیط (دی‌پرسونالیزیشن و دی‌ریالیزیشن)

   • بی‌حسی عاطفی یا احساس پوچی

4. اضطراب و برانگیختگی زیاد (Hyperarousal):

   • بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، پرش ناگهانی در واکنش به صدا

   • احساس دائم در خطر بودن

5. اختلال تمرکز و عملکرد روزانه:

   • کاهش تمرکز

   • احساس خستگی روانی

   • دشواری در انجام کارهای معمولی

اگر این علائم بیش از سه روز ادامه پیدا کنند اما هنوز به یک ماه نرسیده باشند، تشخیص اختلال استرس حاد داده می‌شود.
اگر مدت زمان علائم بیش از یک ماه باشد، معمولاً به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تبدیل می‌شود.

علل و عوامل خطر

هر کسی که رویداد آسیب‌زا را تجربه کند، ممکن است دچار اختلال استرس حاد شود، اما برخی عوامل خطر احتمال بروز آن را بیشتر می‌کنند:

• سابقه‌ی اضطراب یا افسردگی

• تجربه‌ی تروما در کودکی

• حمایت اجتماعی پایین

• شدت حادثه (مثلاً تهدید واقعی به مرگ)

• شخصیت‌های حساس یا دارای کمال‌گرایی افراطی

تفاوت اختلال استرس حاد با PTSD

درمان اختلال استرس حاد

خبر خوب این است که اختلال استرس حاد معمولاً با مداخله‌ی به‌موقع روان‌شناس بهبود پیدا می‌کند. درمان‌ها شامل:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
   کمک می‌کند افکار اضطراب‌آور و غیرمنطقی شناسایی و اصلاح شوند.
   (مثلاً: «من هنوز در خطرم» به «حادثه تمام شده و من در امانم» تغییر کند.)

2. روان‌درمانی مبتنی بر مواجهه (Exposure Therapy)
   بیمار به‌صورت تدریجی با خاطره‌ی حادثه روبه‌رو می‌شود تا واکنش اضطرابی‌اش کاهش یابد.

3. درمان دارویی
   در موارد شدید، روانپزشک ممکن است داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی تجویز کند تا علائم کنترل شوند.

4. حمایت اجتماعی و خانوادگی
   ارتباط با اطرافیان و صحبت درباره‌ی تجربه، نقش مهمی در ترمیم روان دارد.

در وب‌سایت ravanfar.com، شما می‌توانید مقالات تخصصی درباره‌ی درمان اختلال استرس حاد و سایر اختلالات مرتبط با تروما را مطالعه کنید و از مشاوره‌ی روانشناسان متخصص بهره‌مند شوید.

پیامدهای درمان‌نشده

اگر اختلال استرس حاد درمان نشود، ممکن است به PTSD، افسردگی شدید یا اختلالات اضطرابی مزمن منجر شود.
برخی بیماران نیز به سمت سوءمصرف مواد یا انزوای اجتماعی کشیده می‌شوند تا از درد روانی فرار کنند.

نتیجه‌گیری

اختلال استرس حاد واکنشی طبیعی اما موقتی به یک تجربه‌ی غیرعادی است. اگرچه علائم آن آزاردهنده‌اند، اما با درمان به‌موقع، روان‌درمانی و حمایت عاطفی قابل کنترل و درمان هستند.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان چنین علائمی دارید، مراجعه به یک روانشناس متخصص در تروما در اسرع وقت ضروری است.
برای مطالعه‌ی مطالب بیشتر درباره‌ی تروما و اختلالات اضطرابی، به وب‌سایت ravanfar.com مراجعه کنید.