سایر اختلالات خلقی مرتبط
سایر اختلالات خلقی مرتبط: نوساناتی فراتر از دو قطب
اختلالات خلقی، فقط محدود به افسردگی اساسی یا دوقطبی نوع یک و دو نیستند. برخی اختلالات دیگر هم وجود دارند که کمتر شناخته‌شده‌اند اما می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند. در این مقاله، به مهم‌ترین اختلالات خلقی دیگر می‌پردازیم: اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد یا دارو، اختلال خلقی ناشی از یک بیماری جسمی، و اختلال خلقی مشخص‌نشده.
۱. اختلال خلقی ناشی از مصرف مواد یا دارو
در این حالت، تغییرات خلقی به‌طور مستقیم از تأثیرات یک ماده (مثل الکل، آمفتامین، داروهای ضدافسردگی یا کورتیکواستروئیدها) ناشی می‌شود. این افراد ممکن است دوره‌های افسردگی شدید، شیدایی یا نوسانات خلقی را تجربه کنند، اما منشأ آن به‌جای علت روان‌شناختی، مربوط به دارو یا ماده مصرفی است.
علائم رایج:
تحریک‌پذیری یا افسردگی شدید پس از مصرف یا ترک ماده
نوسانات خلقی در زمان مشخصی پس از مصرف دارو
نبود سابقه خانوادگی اختلال خلقی قبل از مصرف دارو
۲. اختلال خلقی ناشی از یک بیماری جسمی
برخی بیماری‌های جسمی نظیر ام‌اس، پارکینسون، صرع، سکته مغزی، مشکلات تیروئید یا تومورهای مغزی می‌توانند به تغییرات خلقی منجر شوند. در این حالت، خلق افسرده یا مانیا ناشی از اثر مستقیم شرایط جسمی است، نه ساختار روانی فرد.
نکات تشخیصی:
شروع اختلال خلقی همزمان با بیماری جسمی
شواهد فیزیولوژیک در آزمایش‌ها یا معاینات
بهبود نسبی یا کامل علائم خلقی پس از درمان بیماری اصلی
۳. اختلال خلقی مشخص‌نشده (Other Specified/Unspecified Mood Disorder)
وقتی فرد علائم خلقی مشخصی دارد ولی این علائم به‌طور کامل با معیارهای افسردگی اساسی، دوقطبی یا دیگر اختلالات مشخص‌شده نمی‌خواند، این عنوان به کار می‌رود. گاهی نوسانات خلقی وجود دارند اما شدت، مدت یا تعداد علائم برای تشخیص رسمی کافی نیست.
نمونه‌هایی از این وضعیت:
اپیزودهای افسردگی کوتاه‌مدت مکرر
مانیا یا هیپومانیا با مدت کمتر از حد معیار (مثلاً ۲ روز)
نوسانات خلقی مرتبط با چرخه قاعدگی بدون معیارهای کامل
نتیجه‌گیری
اختلالات خلقی، دنیایی فراتر از افسردگی یا شیدایی هستند. گاهی منشأ آن‌ها جسمی یا دارویی است، گاهی الگوها به‌قدری پیچیده‌اند که در هیچ دسته‌بندی مشخصی جای نمی‌گیرند. شناخت این اختلالات، برای جلوگیری از تشخیص نادرست و درمان ناکارآمد ضروری است. اگر نوسانات خلقی دارید که به‌نظر با مصرف دارو، بیماری جسمی یا الگوهای نامعمول مرتبط‌اند، مراجعه به روان‌پزشک می‌تواند کلید درمان باشد.
تفاوت اختلالات خلقی: جدول مقایسه‌ای
| نام اختلال | ویژگی اصلی | مدت / شدت | سایر نکات مهم |
|---|---|---|---|
| افسردگی اساسی | غم عمیق، بی‌انگیزگی | حداقل ۲ هفته | عملکرد مختل می‌شود |
| دوقطبی نوع ۱ | حداقل یک مانیا (گاهی با افسردگی) | مانیا ≥ ۱ هفته | نیاز به بستری ممکن است |
| دوقطبی نوع ۲ | هیپومانیا + افسردگی اساسی | هیپومانیا ≥ ۴ روز | مانیا کامل دیده نمی‌شود |
| سیکلوتایمیا | نوسانات خلقی خفیف ولی مزمن | ≥ ۲ سال | علائم کامل برای تشخیص رسمی نیست |
| خلقی ناشی از مواد | خلق افسرده یا بالا در اثر مواد | وابسته به مصرف | برگشت‌پذیر با قطع ماده |
| خلقی ناشی از بیماری | تغییر خلق در اثر بیماری جسمی | وابسته به بیماری | نیاز به بررسی پزشکی |
| مشخص‌نشده یا دیگر | نوسانات خلقی غیرقابل دسته‌بندی دقیق | متغیر | نیاز به نظارت و بررسی بیشتر |
اگر به دنبال مطالب دقیق‌تر و علمی در مورد اختلالات خلقی و راهکارهای درمانی آن‌ها هستید، پیشنهاد می‌کنیم سایر مقالات ما را در سایت روانفر مطالعه کنید. ما تلاش می‌کنیم روان‌شناسی را به زبانی قابل‌فهم برای همه به اشتراک بگذاریم.